Definitieve goedkeuring van het ontwerp Kunstendecreet: zoek de 7 verschillen

Eerder werd al een voorontwerp voorgelegd aan de Raad van State (18 december 2020) om de tekst te toetsen aan wettelijke regels, bevoegdheden en vormvereisten. Uit hun advies bleek dat er nog een aantal aanpassingen, aanvullingen, verduidelijkingen nodig waren. Die zijn nu verwerkt in het nieuwe ontwerp. [1]

We hebben beide versies van de teksten met elkaar vergeleken. Het valt daarbij op dat er in het nieuwe ontwerp een aantal wijzigingen voorkomen die niet terug te vinden zijn in het advies van de Raad van State. Die zijn mogelijk het resultaat van het overleg met het werkveld.

Voor deze bijdrage maken we een selectie van een aantal wijzigingen die relevant zijn voor de kunstenpraktijk. 

1. Een nieuwe tijdlijn met dezelfde deadline

De nota aan de Vlaamse Regering geeft een inkijk in de planning. Als we die naast de tijdlijn leggen die we op 1 december 2020 publiceerden, zien we een verschil van drie weken. Zal deze vertraging invloed hebben op wat nog moet komen?

Nieuwe planning, zelfde streefdatum

De laatste bijeenkomst van de Vlaamse Regering voor het zomerreces is gepland op vrijdag 16 juli en dat is nog steeds de streefdatum voor hun deel van het werk. Er resten dan nog 4,5 maanden voor de aanvragen vóór werkingssubsidies 2023-2027 moeten ingediend zijn (1 december 2021).

Aangezien het Kunstendecreet ontworpen is als een kaderdecreet, kijkt iedereen met belangstelling uit naar de procedure die tot het uitvoeringsbesluit zal leiden. Concrete informatie over de procedures voor indiening, beoordeling, verantwoording en toezicht zal daarin gedetailleerd worden.

Hoe zien de komende maanden eruit?

• maart-april: Het Vlaams Parlement is aan zet:
  • eerst buigt de Commissie Cultuur zich over het ontwerp van Kunstendecreet met een hoorzitting
  • na bespreking van technische correcties en voorstellen van wijzigingen stemt de Commissie Cultuur over een nieuwe tekst
  • beraadslaging en stemming in de plenaire zitting op 21 april 2021
• eind mei:
  • de Vlaamse Regering kan het Kunstendecreet bekrachtigen
  • het uitvoeringsbesluit gaat naar de Raad van State voor advies
• juni: eens het Kunstendecreet in werking getreden is, moet het worden meegedeeld aan de Europese Commissie
• juni-juli: definitieve goedkeuring van het uivoeringsbesluit door de Vlaamse Regering

Ondertussen bij het departement

Het Departement CJM heeft ondertussen nog een pak ander werk. Dit is hun voorlopige timing:

• juni: er worden infosessies georganiseerd
• juli: dummies en templates voor indiening van werkingssubsidies ter beschikking
• september: de vernieuwde KIOSK zou moeten klaar staan voor aanvragen werkingssubsidies
• november: een nieuwe pool van experten (samenstelling van disciplinecommissies, landschapscommissie en de beoordelingscommissie internationaal) krijgt toelichting aan de hand van het draaiboek kwaliteitsbeoordeling

2. Wat is de functie ‘participatie’?

In de verklaring van de begrippen die in het Kunstendecreet gebruikt worden, stellen we twee aanpassingen vast: bij de definitie van de functie ‘participatie’ (zie hieronder) en van ‘internationale werking’ (zie punt 3).

De functie ‘participatie’ kreeg een nieuwe omschrijving en wordt nu gedefinieerd als:

“visies, concepten en processen ontwikkelen en toepassen die via actieve betrokkenheid bijdragen tot de totstandkoming van kunst of een diepgaandere beleving ervan, met aandacht voor maatschappelijke en culturele diversiteit.” [2]

3. Weg met ‘internationale werking’?

Daarnaast werd het begrip ‘internationale werking’ geschrapt. De Raad van State signaleerde dat dit begrip nergens in het voorontwerp gebruikt werd. [3] De definitie van het begrip ‘buitenland’ blijkt te volstaan: “het Franse en het Duitse taalgebied en alle landen buiten België.” 

Verder wordt nu veel omstandiger uitgelegd hoe een “band met Vlaanderen” kan aangetoond worden (bv. door taalgebruik), en omgekeerd, waarom een verblijf in het buitenland verdedigbaar is (bv. omdat de grootste Vlaamse meesters zoals Van Eyck of Rubens dat ook al deden). [4]

4. Nog steeds vaagheid over het toezicht

De Raad van State maakte in haar advies verschillende opmerkingen over de verantwoording die ontvangers van subsidie moeten afleggen en het toezicht dat door de administratie uitgevoerd wordt. Die opmerkingen gaan zowel over de bevoegdheid als over de vormvereisten.

Taaie leesstof voor niet-juristen, maar van groot belang voor de rechtszekerheid van alle betrokkenen. Wat we onthouden in mensentaal:

• aanpassingen bij de uitvoering van een subsidie-aanvraag hoeven niet te leiden tot een volledige terugvordering van de subsidie,
• er is een gedifferentieerde regeling met verschillende maatregelen als er bij het toezicht tekortkomingen worden vastgesteld,
• er is verplichte steun- en logovermelding van de Vlaamse overheid

De memorie van toelichting gaat uitvoerig in op technische details, maar hoe dat concreet zal georganiseerd worden blijft onduidelijk tot het uitvoeringsbesluit er is. [5]

5. Van drie naar vier organisaties met specifieke kerntaken

De steunpuntwerking voor muziek is sinds 2019 gedeeld tussen Kunstenpunt en VI.BE. VI.BE komt nu ook in het Kunstendecreet als steunpunt voor niet-klassieke muziek. [6]

Deze vier steunpuntorganisaties (naast Kunstenpunt en VI.BE ook Vlaams Architectuurinstituut en Kunst in Huis) krijgen explicieter een beleidsvoorbereidende opdracht. [7]

6. Wat mag (niet) in beheersovereenkomsten?

De Raad van State zet in haar advies de puntjes op de i: een beheersovereenkomst kan geen nieuwe bepalingen bevatten, maar enkel concretiseringen van wat in het Kunstendecreet is voorzien. [8]

De artikelen over de organisaties met specifieke kerntaken, de kunstenorganisaties die een werkingssubsidie toegekend krijgen voor twee beleidsperiodes en de kunstinstellingen werden daarom waar nodig gewijzigd. Het gaat hier vaak over kleine, illustratieve aanpassingen. 

7. Details bij de gegevensbescherming

Een punt van aandacht van de Raad van State is de toetsing aan federale en internationale regelgeving op het vlak van verzameling en verwerking van gegevens. Verschillende artikelen werden aangepast of verduidelijkt.

Bij het bepalen van de bewaartermijnen wordt gewezen op de cultuurhistorische waarde van de dossiers.

Op een opmerking over het publiceren van woon- of vestigingsplaatsen van mensen of organisaties die subsidies krijgen, wordt beargumenteerd dat die informatie belangrijk is om bepaalde subsidieverdelingen in kaart te krijgen. 

Noten

[1] Lees ook de bijhorende en eveneens aangepaste memorie van toelichting van de Vlaamse regering.

[2] De nieuwe definitie van ‘participatie’ lees je in art. 3, 8°. Deze wijziging is het gevolg van het lopend overleg over functiespecifieke subscriteria. Vroeger was de definitie: “die bijdragen tot participatie, zowel de actieve deelname aan kunst als de confrontatie met kunst.”

[3] Dat was voorheen: “structurele activiteiten in het buitenland of activiteiten binnen de kunstensector in de Vlaamse Gemeenschap waar kunstenaars en organisaties met referentiewaarde uit het buitenland bij betrokken zijn.” De definitie van “buitenland” vind je in art. 3,6°.

[4] In het advies van de Raad lezen we een lijst opmerkingen over de territoriale bevoegdheid van de Vlaamse Gemeenschap. Deze leiden in verschillende artikels en hun toelichting tot aanvullingen en verduidelijkingen. De uitgebreidere tekst over wat “betrokkenheid met Vlaanderen” kan inhouden, lees je in de memorie van toelichting, paragraaf 1 van art. 10. Bij art. 42 wordt nu gespecificeerd dat een aanvrager van een internationaal project (IP) of tegemoetkoming voor een internationaal presentatiemoment (TIP) gevestigd moet zijn in het Nederlandse taalgebied of het tweetalig gebied Brussel Hoofdstad (voorheen was dat kunst uit de Vlaamse Gemeenschap).

[5] Zie artikelen 15, 16 en 17 van het ontwerp. Meer details vind je in de memorie van toelichting.

[6] VI.BE wordt genoemd in de toelichting bij artikels 65 en 69. Het valt op dat de kerntaken van VI.BE verschillen van die van Kunstenpunt in artikel 68. 

[7] Hiermee wijzigt het ontwerp van Kunstendecreet de omschrijving van kerntaken van steunpunten zoals bepaald in het Decreet van 29 maart 2019 houdende diverse bepalingen in het beleidsveld cultuur. Toen werden o.a. de kerntaken van de cultuursteunpunten (Kunstenpunt, FARO en Socius) op elkaar afgestemd. 

[8] Zie artikel 75 in de toelichting.