Vlucht vooruit!

Op 20 juni is het wereldvluchtelingendag. Elk jaar worden naar aanleiding van dit moment verschillende activiteiten georganiseerd van en voor vluchtelingen. Het zijn waardevolle momenten waarop asielzoekers en vluchtelingen even uit het kluwen worden gelicht waaraan ze sinds hun vertrek zijn overgegeven.

Maar migratie is geen nieuw fenomeen en de aandacht hiervoor in de kunstensector ook niet. Alleen stelt de verhoogde migratiestroom enkele zaken weer op scherp, ook voor de kunstensector die zich roert en solidair toont. Het is van belang om verder te gaan op deze ingeslagen weg en te werken aan duurzame projecten rond de inclusie van Vluchtelingen.

Wat kan de rol zijn van de kunsten in dit verhaal?

Hoe kan de kunstensector zich engageren voor vluchtelingen? Zijn er praktijkvoorbeelden die knowhow hierrond hebben opgebouwd? Waar kan je rekening mee houden als je activeiten van en met vluchtelingen wil organiseren en hen wil betrekken in jouw werking?

Facts & Figures

Ons land kende in 2015 het hoogste aantal asielaanvragen sinds 2000. De asielzoekers komen hoofdzakelijk uit oorlogsgebieden zoals Irak, Syrië en Afghanistan. Cijfers van Fedasil geven aan dat momenteel 30.000 mensen worden opgevangen in de collectieve centra en de individuele opvangplaatsen verspreid over ons land.

De meerderheid van de personen in de opvangcentra wacht op een beslissing van de asielinstanties (85% van de bewoners). De anderen zijn o.a. personen die een verblijfsvergunning hebben gekregen en die twee maanden de tijd krijgen om een woning te vinden (8% van de bewoners) of personen die uitgeprocedeerd zijn en wachten op hun bevel om het grondgebied te verlaten (3%).

Aan het einde van de asielprocedure krijgt de asielzoeker bescherming, via het vluchtelingenstatuut of dat van de subsidiaire bescherming, of is hij uitgeprocedeerd. Wie erkend wordt als vluchteling krijgt een verblijfs-vergunning en kan zich in ons land vestigen.

• Wens je meer informatie over het traject van een asielzoeker of de rechten van een vluchteling of subsidiair beschermde?
• Loop je verloren in de terminologie?
  Vluchtelingenwerk Vlaanderen legt je in de brochure ‘Wat is een Vluchteling?’ in heldere taal uit wat het verschil is tussen een asielzoeker, een vluchteling en een subsidiair beschermde en geeft inzicht in de asielprocedure en de daaraan gekoppelde wetgeving.
• Wil je een huidige stand van zaken?
  Agentschap Integratie en Inburgering verzamelt maandelijks cijfers over de instroom van asielzoekers, erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden in België. Je vindt er ook regelmatig een overzicht van het aantal opvangplaatsen in Vlaanderen en Brussel
• Bekijk ook dit geografisch overzicht van de opvangcentra voor asielzoekers in België.

L’art s’engage!

Het voorbije jaar werden in Vlaanderen al heel wat gastvrije initiatieven georganiseerd voor mensen op de vlucht. Met de verhoogde vluchtelingenstroom hebben heel wat kunstorganisaties en kunstenaars praktijken opgezet ter ondersteuning van vluchtelingen of gevluchte kunstenaars. Soms begint het met niet meer dan een beamer, enkele dvd’s en engagement, zoals bijvoorbeeld het verhaal van Cinemaxiliaan.

De bereidwilligheid van de sector bleek ook tijdens de infosessie die Kunstenpunt en OKO organiseerden naar aanleiding van de vluchtelingencrisis op 17 september 2015. Een honderdtal deelnemers uit zeer diverse organisaties en netwerken informeerden elkaar over hun acties en initiatieven en zochten naar gemeenschappelijkheid, schaalvergroting en efficiëntie. Vluchtelingenwerk informeerde de aanwezigen over de noden van vluchtelingen en riep op tot duurzame gecoördineerde strategieën vooral in functie van lokale synergie en culturele integratie. Verslaggeving van dit moment vind je hier. Een volledig overzicht geven van al wat sindsdien georganiseerd werden binnen de kunstensector is door de veelheid aan initiatieven onbegonnen werk. Wie geïnteresseerd is om de activiteiten van de aanwezigen verder te volgen, kan zich aanmelden bij de Facebook groep ‘Cultural Welcome Refugees’. Dit platform biedt een overzicht van events en inspiratie om zelf aan de slag te gaan. Je kan er ook terecht met oproepen of vragen.

Elke dag wereldvluchtelingendag

Inclusie en ondersteuning van vluchtelingen en gevluchte kunstenaars is geen nieuw verhaal en vormt voor verschillende kunstenorganisaties de kern van hun werking. Enkele inspirerende praktijkvoorbeelden:

• Globe Aroma is een open huis in het hart van Brussel waar participatieve kunstprojecten ontwikkeld worden met en voor nieuwkomers en Brusselaars. In haar maandelijkse Cultuurlijnsalons brengt Globe Aroma bewoners van het Klein Kasteeltje en nieuwkomers via BON op een ontspannende manier in contact met het artistiek aanbod in Brussel: ze maken kennis met verschillende kunsthuizen, kunstdisciplines en festivals. Op die manier wil het huis mensen bewust maken van het gratis aanbod aan culturele activiteiten in de hoofdstad en de drempel naar de culturele organisaties verlagen.

Muziekpublique promoot als muziekclub traditionele muziek en dans in zijn breedst mogelijke zin. In mei bracht Muziekpublique met het opnameproject ‘Refugees for Refugees’ een twintigtal virtuoze muzikanten op de vlucht samen. Artiesten uit Syrië, Irak, Pakistan, Afghanistan en Tibet werkten samen met Belgische muzikanten aan het project.

Together, we aim to develop a project that will help them to find their place and reconstruct their lives in Belgium. Their CD builds bridge between the musicians and the different traditions they represent, in order to produce an album that is rich, innovative and a mark of diversity and cultural exchange. (Muziekpublique)

’AMERLI — Refugees for Refugees’ laat de muzikale stem horen van een rits ervaren muzikanten, opgeleid aan de meest prestigieuze muziekacademies in het Midden-Oosten (Damascus, Bagdad, Aleppo) en getourd hebben langs verschillende podia langs de voormalige Zijderoute.

KunstZ biedt trajectbegeleiding aan nieuwkomers en mensen van diverse origine. In hun project Culturele trajecten voor nieuwkomers begeleiden coaches uit de eigen achterban nieuwkomers die aansluiting zoeken met het Vlaamse culturele veld.

Op 14 april werd dit initiatief bekroond met de Gastvrije award 2015–2016.

Aan de slag!

Vaak wil je als organisatie zelf werken met en/of voor nieuwkomers en gevluchte kunstenaars, maar weet je niet goed hoe eraan te beginnen. Rein Antonissen (Vluchtelingenwerk Vlaanderen) formuleerde alvast enkele algemene tips tijdens onze inpiratiedag:

• Allereerst is het goed om de noden te checken bij een lokale opvang-initiatieven in jouw buurt (OCMW), in het asielcentrum, of bij een vrijwilligersgroep (www.vluchtelingenwerk.be).
• ‘Gooi open en neem mensen op’, deel informatie en zoek partners, betrek nieuwkomers in je werking en creëer linken met lokale vrijwilligers-groepen, administratie inburgering en integratie.
• Er is nood aan langetermijndenken. Acties die nu gebeuren zijn fantastisch maar ook op lange termijn blijft steun nodig.

Een ander bruikbaar kader zijn de vijf B’s van De Bie. De Bie (2006) formuleert verschillende participatiedrempels waaraan je je initiatief kan aftoetsen.

• Betaalbaar
  Is de activiteit betalend of gratis? Kan je een beperkt aantal gratis tickets reserveren voor vluchtelingen of organisaties die werken met vluchtelingen?
• Bereikbaar
  In hoeverre kunnen vluchtelingen op de hoogte zijn van het aanbod? Heb je specifieke acties ondernomen om vluchtelingen op de hoogte te brengen van de activiteit?
  Is de plaats waar de activiteit doorgaat makkelijk bereikbaar? Kan er vervoer voorzien worden om de mobiliteit te verhogen?
• Beschikbaar
  Kan men beroep doen op het aanbod zonder te moeten voldoen aan voorwaardelijke toelatingsvereisten zoals bv. lidmaatschap?
  Is er sprake van een eenmalige of recurrente activiteit? Is er de mogelijkheid om een verdere verstandhouding uit te bouwen?
• Begrijpbaar
  Is er een potentiële taalbarrière? Kan er een tolk voorzien worden indien nodig?
  Moeten deelnemers een specifiek jargon kennen om te kunnen deelnemen?
• Bruikbaar
  In hoeverre sluit je activiteit aan bij de leefwereld van vluchtelingen?

Envoi

Kunst en cultuur kan veel meer dan je even uit de realiteit lichten.

Het eenzijdige discours dat in de publieke opinie gevoerd wordt over de verhoogde vluchtelingenstroom, toont meer dan ooit de nood aan nieuwe perspectieven. Kunst- en cultuurorganisaties kunnen hierin een belangrijke katalysator zijn. Ze kunnen de onwetendheid die in de maatschappij aanwezig is wegnemen door het delen van informatie, het opzetten van culturele activiteiten van en met vluchtelingen, kennismaking te faciliteren of vluchtelingen te engageren in hun werking. Kunst en cultuur creeërt vaak die veilige ruimte waar oude verhalen bevraagd kunnen worden en nieuwe verhalen geïntroduceerd, waar mensen de tijd kunnen nemen om elkaar te ontmoeten … en zo elkaars wereld kunnen verrijken. Vanuit haar gemeenschapsvormende kracht kan kunst en cultuur meewerken aan de vlucht vooruit.

Vragen? Info! Sofie@kunsten.be

Sofie Joye