De digitale transformatie: tools, privacy en big tech

Ik zit terug voor de webcam. En jij?

Tijdens de eerste golf en de bijhorende lockdown is dat stuk van de mensheid dat haar tijd veel doorbrengt in vergaderingen massaal voor de webcam gekropen. Ik ben zo iemand. En plots zat ik verschillende uren per dag naar mezelf en collega’s te turen in Zoom, Microsoft Teams of Google Meet.

Op dat moment was dat – afgezien van de bekende nadelen als vermoeidheid – een geluk bij een ongeluk. Die tools werkten goed en boden de functionaliteiten die we leken nodig te hebben, van screenshare tot breakout rooms. Voor heel wat van ons zat Microsoft Teams of Google Meet ook sowieso al geïntegreerd in de kantoorsoftware van MS Office 365 of de Google Suite voor non-profit organisaties.

Tijdens de zomer was er wat meer ruimte voor reflectie over het gebruik van die tools. In de media ging het begrijpelijk voornamelijk over hoe je er goed kan uitzien voor de webcam (vermijd het neusgatperspectief en tegenlicht) en waarom videobellen zo vermoeiend is (gebrek aan oogcontact).

Privacy en big tech

Maar je kan je nog andere, meer fundamentele vragen stellen. Herinner je je in het begin de veiligheidsproblemen van Zoom, en de “zoom bomber”? Heb je al eens stilgestaan bij de implicaties op privacy als een groot stuk van onze conversaties opgeslagen worden bij enkele commerciële bedrijven? En klopt het wel dat we – als maatschappelijk bewuste kunstenorganisatie – geld blijven spenderen aan Big Tech bedrijven die onze publieke communicatieinfrastructuur privatiseren? Dit soort van meer fundamentele vragen stelde Constant VZW zich al vóór de eerste lockdown.

Vooraleer we echt konden ingaan op die vragen, worden we opnieuw geconfronteerd met een lockdown. We slepen ons weer voor de webcam. En als vanouds klikken we op de Google Meet, Teams en Zoom uitnodigingen. Ondertussen kantel ik mijn scherm om de inkijk in mijn neusgaten te verkleinen en let ik op het tegenlicht, maar de kwesties van veiligheid, privacy en Big Tech zijn naar de achtergrond verdrongen.

Bewuster kiezen

Nochtans zijn er alternatieven. Net zoals je geen Meindl wandelschoenen draagt om van de sofa naar de keuken te stappen, en afhankelijk van de gelegenheid kiest voor een hakje, sneakers of pantoffels, zo hoef je ook niet voor elke digitale conversatie dezelfde tool te gebruiken.

Als je geen breakout rooms nodig hebt voor een snelle “call”, waarom probeer je dan niet eens praatbox.be? Of als je toch een integratie met je agenda nodig hebt, waarom gebruik je dan niet eens meet.jit.si? En zo zijn er tal van alternatieven. Het gaat erom bewuster te kiezen. En door variatie in je tools te brengen reduceer je aanzienlijk de kwestie van privacy en Big Tech.

Een faire communicatie-infrastructuur

Als je echt radicaal wil zijn, dan kan je nog een stap verder gaan. Door variatie in de gebruikte tools in te brengen los je immers het fundamentele probleem van een geprivatiseerde communicatie-infrastructuur niet op. Daarvoor moeten we als maatschappij die infrastructuur coöperatief in eigen handen nemen.

Een faire communicatie-infrastructuur opzetten en onderhouden is helaas wel een ongelooflijke uitdaging. Hoewel je met wat verstand van computers een videochat server kan opzetten – zo staat er bij Constant VZW een Big Blue Button server te snorren, en maakte Jo Caimo een videochat versie van zijn sunstream.tv – stoot je al snel op technologische vragen: hoe ga je die infrastructuur beveiligen (kijk maar eens naar het spannende werk van Dries Depoorter die dit in vraag stelt), en hoe garandeer je de gebruikers van die infrastructuur een bepaalde kwaliteit van dienstverlening (want we blijven wel professionele organisaties)?

Er komen ook snel governance vragen: wie is er verantwoordelijk als een gesprek tussen kunstenaar en curator misloopt omdat de ondersteunende technologie hapert, wie draagt de gevolgen als een stem niet gehoord kan worden in een digitaal groepsgesprek omdat de server niet sterk genoeg was?

Terwijl mensen met technologische en juridische kennis van zaken die vragen behandelen, kunnen we misschien al starten met een beetje diversiteit aan te brengen in onze videochat-applicaties. Of, waarom niet, eerst gewoon even echt nadenken of een videochat überhaupt wel nodig is?