Heb je niet meteen gevonden wat je nodig hebt? Vragen? Mail naar advies@kunsten.be.
Je bent ook van harte welkom op onze virtuele morning coffees of night caps, elke week op maandag en woensdag tussen 9u en 10u.
Jargonhacker
– “Ik wil met een KVR werken, maar het schijnt dat je een kunstenaarskaart moet hebben.“
– “Is dat niet hetzelfde als een kunstenaarsvisum?“
– “Ik denk het niet.”
– “En zou je wel met een KVR werken? Zo bouw je geen duurzame carrière op. Is dat fair practice?”
– “Ik zal het eens aan mijn SBK vragen. Misschien beter een artikel1bis dan.“
Voel je je als een toerist in het kunstenveld? Eentje die de taal niet spreekt? Dat is niet zo raar, de sector heeft een eigen jargon. Geen nood, wij helpen je de code kraken. We starten met de basics en ronden feestelijk af met een afkortingenfestival.
Zijn er zo nog woorden en afkortingen die je vaak hoort maar niet snapt? Stuur een mailtje naar advies@kunsten.be. We helpen je graag verder, en wie weet belanden ze ook in deze hacker.
*Disclaimer: Vanaf 1 januari 2024 zal de sociale bescherming van kunstenaars en kunstwerkers veranderen. Deze lijst gebruikt termen die nog in 2023 gelden. Via deze link leer je meer over het hervormingsproces.
De RSZ-wetgeving (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid, zie verder RSZ) verstaat onder het leveren van artistieke prestaties en/of het produceren van artistieke werken: “de creatie en/of uitvoering of interpretatie van artistieke oeuvres in de audiovisuele en de beeldende kunsten, in de muziek, de literatuur, het spektakel, het theater en de choreografie”.
De criteria voor ‘artistieke prestaties’:
- prestaties en/of werken van artistieke aard, bijdragen van technische, technologische of organisatorische aard worden niet als artistiek beschouwd.
- de aanvrager is in contact met opdrachtgevers
- de voor de artistieke creatie of uitvoering gebruikte vormen, materialen, technieken die de aanvrager gebruikt (is verschillend in elke discipline)
- eventueel de toepassing van de wettelijke bepalingen mbt auteursrechten en uitvoerende rechten
Waarom is dit belangrijk? Omdat niet alles daaronder valt. Zo zijn een workshop schildertechnieken of een DJ-set niet altijd artistieke prestaties voor de RSZ (zie RSZ).
Sommige contracten kun je enkel gebruiken als het gaat om een zuiver artistieke prestatie (zie KVR). Ook voor de RVA (Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening) met andere woorden, voor je uitkering, is het van tel.
Nog een paar voorbeelden van activiteiten die niet als artistiek worden beschouwd: lesgeven, verkopen van kunstwerken (geen opdrachtgever), geluidstechniek (bv. in studio’s of bij optredens), restauraties of ambachtelijk werk, huwelijksreportages, bloggen…
Of jouw prestatie ook een artistieke prestatie is, daar buigt de Commissie Kunstenaars zich over. Meer weten? Check Artist@work.
Dit kan een kunstenaar, onderzoeker of curator zijn die wordt uitgenodigd om tijdelijk een woon- en werkplek te betrekken los van diens eigen omgeving. Tijdens een verblijf in zo’n residentie krijgt die de gelegenheid om onderzoek te doen, nieuw werk te creëren of tentoonstellingen voor te bereiden. (zie residentie)
Een contractvorm waarbij een kunstenaar geen werknemer is maar toch dezelfde sociale rechten geniet. Je krijgt loon, geniet sociale zekerheid en hebt een contract met een opdrachtgever, maar het betreft geen arbeidsovereenkomst. Je hebt hiervoor wel een kunstenaarsvisum nodig, dat vraag je aan bij https://www.artistatwork.be/ (zie kunstenaarsvisum).
! ! Belangrijke deadline in verband met de hervorming van de sociale zekerheidsregels voor kunstwerkers. Je kan nog tot en met 30 juni 2023 online een aanvraag of verlenging voor een kunstenaarsvisum indienen. Vanaf 1 juli 2023 zal dit niet meer mogelijk zijn.
Oftewel loonschaal. Per sector zijn minimum brutolonen afgesproken in zogenaamde CAO’s (collectieve arbeidsovereenkomsten, zie onder). Die komen in tabellen terecht waarin de bedragen stijgen doorheen de tijd. Voor elke (groep van) functie(s) is er een barema waarin je het minimale loon kunt bekijken waarop je recht hebt, rekening houdend met je anciënniteit. Mensen kunnen ook veranderen van barema wanneer hun functie verandert.
Barema B1c is een functiebarema voor een artistieke medewerker onder Paritair Comité 329.01. Een artistieke medewerker kan bijvoorbeeld een programmator or curator zijn, maar ook een beeldend kunstenaar.
Paritair Comité 304 bepaalt de barema’s voor podiumkunstenaars en muzikanten.
Moet je als kunstenaar onderhandelen over een opdracht maar ben je niet tewerkgesteld, dan kun je deze bedragen ook als referentie gebruiken voor je fee.
Collectieve beheersvennootschappen innen en verdelen vergoedingen verbonden aan auteurs– en naburige rechten van hun leden.
Belangenbehartigers vertegenwoordigen een sector of een beroepsgroep.
Via deze wegwijzer vind je een overzicht terug van belangenbehartigers binnen het kunstenveld.
De bovenbouw cultuur is een groep van intermediaire organisaties – waaronder Kunstenpunt – die de schakel vormt tussen het beleid en het culturele veld. Deze groep organisaties wil het culturele veld de competenties geven om zijn doelstellingen te realiseren en toekomstbestendig te blijven.
Komt van ‘betaling en cachet’, per taak. Als je als kunstenaar betaald wordt voor een artistieke prestatie en dat bedrag wordt niet per uur of dag berekend, dan moet de RVA daar toch een aantal dagen aan toekennen, dit om je werkloosheidsuitkering te kunnen berekenen. Deze omzetting van betaling naar aantal dagen gebeurt via de cachetregel.
Fair practices, da’s solidariteit onder collega’s, correcte betaling, nultolerantie voor grensoverschrijdend gedrag, actief werken aan antiracisme, vertrouwen en veiligheid, gendergelijkheid, antimysogynie, ecologie en nog veel meer. Kunstenpunt gaat hierover regelmatig in dialoog met de sector. Samen bouwen we aan een toekomstgericht kunstenveld waar iedereen correct en billijk wordt behandeld. Bekijk zeker juist is juist voor principes, tools en afspraken.
Dit is geen juridische term. Werken als freelancer betekent: niet in dienstverband, niet als werknemer, maar wel in opdracht. Je hoeft hiervoor niet perse een zelfstandigenstatuut te hebben, je kunt ook werken via een ‘interimkantoor voor freelancers’ (zie SBK).
Soms heeft men het over de verfreelancing van de sector. Daarmee bedoelt men dat kunstenaarspraktijken steeds meer “hybride en flexibel” worden en dat vaste werkgelegenheid onder kunstenaars zeldzamer wordt. Dat schept vrijheid en kansen maar het is niet altijd positief voor de sociaal-economische positie van de kunstenaar.
Niet met elkaar te verwarren! De kunstenaarskaart heb je nodig als je wil werken met een Kleine Vergoedingsregeling (zie KVR), het kunstenaarsvisum wanneer je geen arbeidsovereenkomst hebt en dus werkt volgens Artikel 1bis (zie Artikel 1bis). Beide kaarten vereisen een opdrachtgever. Ze zijn aan te vragen bij https://www.artistatwork.be/ en kunnen samen gebruikt worden.
! ! Belangrijke deadline in verband met de hervorming van de sociale zekerheidsregels voor kunstwerkers. Je kan nog tot en met 30 juni 2023 online een aanvraag of verlenging voor een kunstenaarsvisum en kunstenaarskaart indienen. Vanaf 1 juli 2023 zal dit niet meer mogelijk zijn.
Het kunstenaarsstatuut* werd in het leven geroepen om periodes tussen opdrachten beter op te vangen. Het gaat niét om een specifiek werkstatuut voor kunstenaars, wél om een vorm van bescherming voor kunstenaars. Het bevat o.a. een set regels over verloning en uitkering.
Kunstenaars kennen vaak een grillige loopbaan. Ze hoppen niet zomaar van opdracht naar opdracht. Ze hebben recuperatietijd nodig, tijd voor onderzoek, voor inspiratie, enz.
Als je het kunstenaarsstatuut* hebt, dan zakt het bedrag van je uitkering niet met de tijd. Je bent ook niet verplicht te solliciteren. Je bent dus beter beschermd dan een zelfstandige. Tegelijk ben je wel gebonden aan de barema’s van je sector, net zoals een werknemer. Het kunstenaarsstatuut* moet je aanvragen, en niet iedereen heeft er meteen recht op. Als je hoort praten over “sparen voor” het kunstenaarsstatuut*, dan betekent dat dat kunstenaars voldoende opdrachten moeten voorleggen alvorens ze er recht op hebben (zie de uitleg bij Cultuurloket).
(*) Sinds 1 oktober 2022 spreekt men over kunstwerkuitkering, niet meer kunstenaarsstatuut.
Dit regelt de subsidiëring van de professionele kunsten in de Vlaamse Gemeenschap voor de disciplines dans, performance, (muziek)theater, multi- en transdisciplinaire kunst, architectuur en vormgeving, muziek, geluidskunst en experimentele mediakunst, fotografie en cross-sectorale kunst. Het bepaalt de procedures voor de aanvraag en de toekenning van verschillende subsidievormen, zoals daar zijn:
- Kortlopende subsidies, zoals projecten en beurzen, maar ook specifieke vormen van internationale ondersteuning
- Werkingssubsidies voor kunstenorganisaties
- Werkingssubsidies voor de Kunstinstellingen
Kunstenpunt organiseert regelmatig infosessies over de subsidiëring van kunstenaars en organisaties. Zeker aan te raden voor wie daar weinig of geen ervaring mee heeft. We doen dit in samenwerking met Cultuurloket, VI.BE en VAI. Hou onze site in het oog en schrijf je tijdig in!
Residenties bieden een plaats voor kunstenaars, meestal voor een bepaalde tijdsperiode, om zich inhoudelijk verder te ontwikkelen. De ‘artists in residence’ wonen tijdelijk ter plaatse en volgen meestal een residentieprogramma. Doel is om via introspectie tot inzichten te komen over de eigen praktijk. Ze worden hierbij begeleid in hun artistieke ontwikkeling. Via de residentie kunnen ze hun kennis en netwerk in het kunstenveld uitbreiden.
Als je een uitkoopsom ontvangt, betekent dat dat er een totaalprijs betaald wordt voor het spelen van je voorstelling of concert of het presenteren van je beeldend werk. In dat laatste geval spreekt men vaker van een fee of een gage. Het risico ligt voor 100% bij de organisator of locatie. Dat geeft zekerheid aan de uitvoerende kunstenaar/vereniging, maar bij een grote publieksopkomst maak je geen aanspraak op extra inkomsten. Maak in elk geval ruim op voorhand duidelijke en schriftelijke afspraken!
Een vakbond of syndicaat is een belangenbehartiger voor werknemers. Meestal spreekt men over een werknemersvereniging, maar als werkloze, freelancer of zelfstandige zonder personeel kun je doorgaans ook bij een vakbond terecht. Het is een ledenvereniging en dus word je verwacht lidgeld te betalen. Een vakbond is er om je rechten op vlak van werk en inkomen te beschermen en om voor jou te onderhandelen indien nodig. Bij tijdelijke werkloosheid zal de vakbond je uitkering uitbetalen. Lid worden van een vakbond is je recht (onderdeel van het recht op vereniging), maar is geen plicht. Werklozen die niet bij een vakbond zijn aangesloten, kunnen bijvoorbeeld voor hun uitkering ook bij de hulpkas terecht.
Kunstenaars kunnen zich aansluiten bij een vakbond naar keuze, hiervoor wordt dan een bijdrage gevraagd:
- socialistisch https://www.acodcultuur.be/
- christelijk hetacv.be/acv-puls
- liberaal https://www.aclvb.be/nl/sector/socio-culturele-sector-vlaanderen/socio-culturele-sector-vlaanderen en http://www.aclvb.be/nl/sector/vermakelijkheidsbedrijf/vermakelijkheidsbedrij
Of je al dan niet lid bent van een vakbond hoef je niet aan je werkgever mee te delen en die mag daar in principe ook niet zomaar naar vragen.
Basics
Afkortingenfestival
Een collectieve arbeidsovereenkomst. Een cao is een akkoord tussen de vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers. In een cao worden de rechten en plichten en de individuele en collectieve relaties van werkgevers en werknemers geregeld.
Sectorale cao’s worden gesloten door het bevoegde paritaire comité. De afspraken in deze cao’s gelden dus enkel voor die sector:
- In paritaire comité PC 227 vind je de cao terug voor de audiovisuele sector
- De cao Podiumkunsten-Muziek wordt gesloten door het bevoegde paritaire comité, PC 304.
Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse Overheid. Het Departement geeft advies aan de minister(s) om een integrale beleidsvisie op het beleidsdomein te realiseren en te bewaken. Het is belast met de voorbereiding, opvolging en evaluatie van het beleid inzake cultuur, jeugd, sport en media, ook wanneer dit raakt aan de bevoegdheid van andere departementen. Het organiseert onder andere de beoordeling van subsidieaanvragen binnen het Kunstendecreet.
Sinds de Vlaamse verkiezingen van mei 2019 is in de Regering-Jambon minister-president Jan Jambon (NVA) bevoegd voor cultuur, en minister Benjamin Dalle (CD&V) bevoegd voor jeugd en media.
De Kleine VergoedingsRegeling is eigenlijk een onkostenvergoeding voor artistieke prestaties. Je hebt daar wel een kunstenaarskaart voor nodig en het moet wel degelijk gaan om een artistieke prestatie (zie hoger). Het voordeel is dat je het volledige bedrag ontvangt, zonder aftrek van sociale lasten etc. Maar dat is meteen ook het nadeel, want je bouwt er geen sociale rechten mee op (denk aan pensioen en werkloosheidsuitkering). Ook zijn er maxima aan verbonden in tijd en bedrag.
Deze regeling stopt in 2023 en vanaf 2024 komt er een ‘Amateurkunstenvergoeding’ (AKV) voor in de plaats.
! ! Belangrijke deadline in verband met de hervorming van de sociale zekerheidsregels voor kunstwerkers. Je kan nog tot en met 30 juni 2023 online een aanvraag of verlenging voor een kunstenaarskaart indienen. Vanaf 1 juli 2023 zal dit niet meer mogelijk zijn.
Het Overleg KunstenOrganisaties is de belangenbehartiger, werkgeversfederatie en netwerkorganisatie van meer dan 240 professionele kunstenorganisaties in Vlaanderen en Brussel. Door zich te verenigen willen deze organisaties opkomen voor de positie van de kunsten in onze samenleving. Ze wisselen informatie uit en delen kennis over alle aspecten van de artistieke en zakelijke bedrijfsvoering. Ook nemen ze geregeld standpunten in om correcte afspraken over arbeidsvoorwaarden te bedingen en een goed kunstenbeleid te bepleiten.
Rijksdienst voor Sociale Zekerheid.
Op vraag van en samen met beleidsverantwoordelijken, werkgevers- en werknemersorganisaties staat de RSZ in voor:
- een correcte en tijdige inning van de sociale bijdragen,
- het verzamelen en controleren van loon- en arbeidstijdgegevens,
- het begeleiden van werkgevers en sociale dienstverrichters bij hun aangiften,
- de financiering van het stelsel van de sociale zekerheid
Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening past het stelsel van de werkloosheidsverzekering en een aantal tewerkstellingsmaatregelen toe. De RVA is ook verantwoordelijk voor het stelsel van loopbaanonderbreking en tijdskrediet. Het is de RVA die beslist of je recht hebt op een werkloosheidsuitkering en hoe hoog die zal zijn.
Sociaal Bureau voor Kunstenaars. Een SBK werkt als een interimbureau, met dat verschil dat een SBK geen opdrachten voor jou zoekt. Wel regelt het alle administratieve rompslomp met de opdrachtgever. Je wordt door het SBK aangenomen voor de opdracht en daarna weer ontslagen. Het papierwerk wordt voor jou gedaan en je bent volledig sociaal beschermd. Wil je ‘sparen’ voor het kunstenaarsstatuut (zie ook hoger), dan is het oppakken van verschillende opdrachten via een SBK bijna the only way to go. Maar let op, je moet wel een percentage betalen voor deze dienst. Sommige kunstenaars nemen dit mee in de onderhandelingen met hun opdrachtgever, bijvoorbeeld door te vragen om de kost voor het SBK te delen.
Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding. De VDAB is de tewerkstellingsdienst van Vlaanderen. Er zijn twee situaties waarin je verplicht bent om je in te schrijven bij de VDAB: als je pas van school komt of pas afgestudeerd bent of als je een werkloosheidsuitkering wil aanvragen.
