Het nieuwe internationale werken in de muziek

Internationaal werken is uitdagend als muzikant: er is het lange reizen, het spelen in een onbekende zaal, jezelf promoten naar een nieuw publiek, het lange wachten tussen soundcheck en optreden, de stress… En als organisator is het ook niet evident: mogelijke communicatiemoeilijkheden, de reiskosten, op zoek gaan naar een geïnteresseerd publiek, je promotie herdenken, de druk om voldoende tickets te verkopen, technische vereisten, …

Als je dat allemaal in acht neemt, dan zou je de hele uitdaging van internationaal werken kunnen “reduceren” tot de punten hieronder die voor mij het meeste impact gemaakt hebben. Hieronder dus mijn interpretatie:

Als ik dit even samenvat, dan zijn er vijf aspecten aan internationalisering (op basis van de gesprekken die we gisterenmiddag hadden): het menselijke, inspiratie, publiek, het financiële, en het ecologische. Elk van deze aspecten wordt beïnvloed door de manier waarop je de internationalisering aanpakt. Pak je het op een goeie manier aan, dan is er mogelijk een positieve invloed, maar als je niet genoeg aandacht besteedt aan sommige delen van je internationaal werken, dan kunnen er negatieve gevolgen zijn.

Het menselijke

Reizen en tijd doorbrengen met mensen die je al kende, of met nieuwe contacten kan enorm waardevol zijn. Als je voldoende tijd inlast in je reisschema en er ruimte voor maakt, kan het mogelijk zijn om een duurzaam netwerk uit te bouwen. We hoorden vooral van Wouter dat hij hier sterk op inzet, en dat dat netwerk hem ook helpt om projecten op te zetten. En ook Wim (Handelsbeurs) probeert artiesten lang op voorhand te boeken, zodat er tijd is om aanvullende evenementen (workshops, extra concerten, masterclass, …) te organiseren in de buurt van Gent. De Handelsbeurs geeft ook graag tips op maat om dat te faciliteren.

Maar als het reisschema te strak gepland is, en er geen ruimte blijft voor verdieping van de menselijke relaties, dan kan het zijn dat de artiest zich als “een losgeneden poppetje” voelt (Sarah Vanhee, in het re/framing the international magazine). Dat losgesneden poppetje moet flexibel heen en weer kunnen reizen, altijd beschikbaar zijn, en geen conflicterende trajecten hebben lopen. Dat kan leiden tot burn-out.

Inspiratie

Net als bij het menselijke aspect kan reizen ervoor zorgen dat je blootgesteld wordt aan nieuwe invloeden, en dat kan uiteraard artistiek verruimend werken. Opnieuw was het vooral Wouter die hierop inzet. Annelies geeft aan dat zij als componiste vooral haar eigen geluid wil zoeken, maar wel bevestiging (en dus moed om door te zetten) haalt uit haar werk te laten uitvoeren door internationale ensembles.

Omgekeerd hoorden we ook, dan vooral vanuit poprock-hoek en ook even van Wouter, dat sommige internationale tours zo strak gepland zijn, dat het vele reizen en het repetitieve karakter van dagelijks dezelfde show te spelen afstompend kan werken. Opnieuw is dus “tijd” de munteenheid…

Publiek

Rondreizen door het buitenland met je muziek is ook een ideale manier om een breder publiek op te bouwen. Of omgekeerd, zowel Wim als Kurt gaven aan dat het programmeren van een internationale (minder bekende) band in Brussel of Gent ervoor kan zorgen dat je een nieuw publiek naar je concertzaal kan brengen. Dat vergt wel een aanpassing van de promotie, waarbij het vooral het engageren van de lokale gemeenschap als efficiënt wordt ervaren.

En daar zit meteen ook het risico: als de promotie niet juist aangepakt wordt, dan bestaat er het risico dat je met een lege zaal zit. Dat is natuurlijk jammer voor zowel artiest als organisator.

Het financiële

Het verbreden van je publiek loopt samen met het vergroten van de afzetmarkt. De parallel is helemaal te trekken voor artiesten en organisatoren: hoe meer volk je kan bereiken, hoe meer inkomsten je potentieel kan genereren. Daar zit ook vaak “de noodzaak” van het internationaliseren voor Vlamingen: het Vlaamse grondgebied is maar klein, waardoor artiesten het snel nodig achten om ook het buitenland op te zoeken, en waardoor programmatoren ook snel internationale acts naar België willen halen.

Maar internationaliseren brengt ook een investering met zich mee, die enkele risico’s inhoudt. Zoals Colin van Amenra het in een van de reframing the international tijdschriften al zei: “als je voor vijf man in het buitenland gaat spelen, dan laat het zijn”. Met andere woorden, de financiële investering die je doet bij internationaliseren moet renderen. En je kan kiezen op welk vlak het moet renderen: wil je een duurzaam netwerk opbouwen (het menselijke), wil je artistiek/inhoudelijk evolueren (inspiratie), wil je een breder publiek bereiken, en/of wil je een bredere afzetmarkt creëren voor je platenverkoop of live show?

Ecologie

Onvermijdelijk heeft internationaliseren ook een impact op de ecologische voetafdruk. Heen en weer reizen draagt onvermijdelijk bij tot de vervuiling van onze planeet, maar uiteraard kunnen we ook niet allemaal op onze stoel blijven zitten. Mits een paar kleine ingrepen — low hanging fruit — kan je die ecologische voetafdruk beperken. Zo zet de Handelsbeurs in op reizen met de trein, en boekt de AB vooral bands die zowiezo al op tournee zijn. En uiteraard, als een band echt zo relevant is dat iedereen hen moet horen, dan is het uiteraard maar logisch dat het reizen gerechtvaardigd is.

Tegelijk zijn concertorganisatoren en artiesten ook rolmodellen. En daar ligt een mogelijkheid om dat laaghangend fruit niet een druppel op een hete plaat te laten zijn. Als rolmodel kunnen zij een voorbeeld zijn van bewust omspringen met de eindige reserves van onze planeet.

Balanceeroefening

De vijf aspecten van internationaliseren hangen aan elkaar. Als je met de trein naar een optreden in Hongarije tuft, dan kost dat meer tijd, waardoor je dus eigenlijk geld aan het verliezen bent. Maar als je de tijdsinvestering iets groter maakt, en ook ruimte inbouwt om een paar dagen langer in Hongarije te blijven, kan je misschien duurzamere relaties opbouwen die je op de lange termijn inspireren of projecten opleveren, of je kan eventueel een extra concert of workshop geven wat voor extra inkomsten kan zorgen. Maar dat vergt dan weer heel wat voorbereiding, die opnieuw tijd kost.

Of vanuit het perspectief van de organisatoren: het boeken van een Turkse band maakt het mogelijk om een nieuw publiek naar je concertzaal te lokken, mits je de promotie ervan op de juiste manier aanpakt. Echter, als je naar een faire verloning streeft, dan zou het boeken van die band wel een financieel risico met zich mee kunnen brengen. En bovendien wil je vermijden dat die Turkse band voor een “one-off” helemaal naar België moet reizen, dus heb je extra werk om een beetje omkadering te voorzien. En dat allemaal terwijl op het einde van het jaar de rekening moet kloppen.

Het lijkt erop dat duurzaam internationaliseren geen makkelijke balanceeroefening is. Als Annelies oproept om “je eigen pad te volgen”, als Wouter oproept om “je tijd te nemen”, als Wim met de trein naar Italië reist, en als Kurt graag minder bekende “global sounds” programmeert, dan doen zij dat vanuit een zelfbewustheid, vertrouwen, financiële stabiliteit en (opgebouwde) reputatie.

Tegelijk is het ook vooral een oproep tot bewustzijn. Of je nu een grote naam bent, of hard werkt om je eigen project in de wereld te zetten: nadenken over deze vijf punten en de balans ertussen kan je traject ten goede komen omdat het focus verleent aan alles wat je doet.

Tom Ruette